А даң хаязы мында дүвүрээзинниг.
Чечен чугаа.
Бичей Омак 1991 чылдың декабрь 25-те төтүттүнген. Show more
Ол шеригге Россиянын Иштики херектер министерствозунун
шериинин спецназ отрядтың разведовательно-десантный
бөлүүнүң снайпери болуп хүлээлгезин эртирип турган.
2014 ч май 24-те караул үезинде боевиктер -биле
боолашкан үезинде амы-тынындан чарылган.
Маадырга кезээ монгеде алдар!
Дээрниӊ соо чѳѳн-чүктен агарып чоруп олурган. «Бо черниӊ агаар-бйдузу Тывадан ылгалбас, даглыг чер болгаш ындыг ирги бе? Эх! Тыва чуртум, чоок улузум канчап-ла турлар иргилер?» - деп Омак бодап чыткан. Омак дээрге Хѳнделеӊ оглу, Россияның Иштики херектер министерствозунуң иштики шерииниң тускай сорулгалыг разведка-десанты бөлүүнун дайынчызы, снайпери. Омактың сес кижи кежигүүннүг бөлүүн Чечен Республиканың Урус-Мартан районунда Рошни-Чу суурунче террористерниң хенертен халдап келген бөлүүн узуткаары-биле чоруур кылдыр дужааган турган. Омак Эресович бөлүү-биле террористерни истеп-сүрүп, соондан ызыртыр келгеннер, ынчалза-даа дүн дүшкенин барымдаалааш, эртенги хүннү манап алыр дээш доктааганнар. Эштери удуп-дыштанып, дүн чарып чыдып алырга, Омак дүнеки кедегни харыылаар кылдыр артып калган. Хондур карак шиммейин эштерин кадарып хонган аныяк эр, даң хаязында чааскаан чыдып алган, дайызыннарнын талазындан шимчээшкин болур болбазын кичээнгейлиг хайгаарап, ѳг-бүлезин, тѳрээн чуртун сактып чыдары бо. «Тѳрээн чуртумнуӊ чараш делгемнерин, кадыр дагларын кажан кѳѳр аас-кежиктиг ирги мен? Ак, Алаш бажы тергиин чараш оран чүве ийин! Ачамны эдерип, тайга бажынга чажымдан-на чоруп эглээш, кайгамчык чуртумга ынакшый берген ийик мен. Кижи чуртунга ынакшывас чүве болза кижи болуру-даа чѳгенчиг-ле боор, эрлер! Харын-даа ындыг адалыг, харын-даа ындыг чуртуг болган мен. Ѳршээ-ѳршээ!» - деп, Омак иштинде бодап чыткан. Карак чедер шаа-биле дайызыннарныӊ дезип кирген кашпалынның уунче шинчилей кѳрбүшаан, ол улаштыр бодаан: «Кады чоруур эштерим-не таптыг дыштанып алза, бо кончуг чыдыг террористер кай баарыл болар. Чер чырыыры билек, ызыртыр соондан четкеш, калчаа бѳрулер дег кылдыр узуткап каар бис! Чазыг кылып, азып-тенээш, хартаачыларынга кѳгүттүргеннерин харын дириге тудуп ап, чогуур черинге чедирер-ле ыйнаан. Кеземчени чүктеп эрткеш, катап анаа, тайбыӊ чурталгаже кире бээр чадавастар...» Даӊ бажы шара хире апарып чорда, кедергей сооп келген. Омак уйгузу муӊгаранчыг шавар халдаашкын кылырга, оозунга алыспайын, сергелеӊнеп: «Чоок! Эштерим кончуг! Оларныӊ амы-тыны мээӊ холумда, мээӊ кайы хире шынчы болурумдан оларныӊ айыыл чок чоруу хамааржыр» - деп бодавышаан, бажын силгип, эскерер-эскертинмес ыракта арга иштинниӊ шыргайынче чылбыртып кирген кокпа оруктан кичээнгей салбайын чыткан. «Ам харын элээн ырадыр кѳстүп эгеледи аа! Экизин, ам болар мээӊ чанымдан бүдүү эрте бээри болдунмас! - деп, Омак иштинде ѳѳрүп чыткан. - Хүлээнген даалгазын-на күүседип алза, артканы чер-ле чүүлдүг болур боор оӊ». Чажындан тура-ла черле ынчаар ѳѳренип калган, улуска экини кылыр дээш, хүлээнгенин кызып чыткаш, албан күүседир. Аргажок чаш тургаш-ла ачазы: «Инектериӊ кѳѳр сен, оглум! Ѳзүп келген кижи эвээш-биче-даа бол, ѳг-бүлезин карактаар чоор, камгалаар», - дээрге, кудумчуга ойнап турган боду, эштерин безин каапкаш инектерин карактап халып чоруптарга, оон кудумчу оолдары кайгап турганнар. Ол хире солун оюнну канчап каар боор! - дээш. Даӊ агарып кел-ле чыткан. Чогум шимээн чок, ынчалза-даа бо черлерде даӊ хаязы дүвүренчиг. Элдеп улус бо, чеченнер. Калбак-делгем, арыг-силиг, асфальтылап каан, бажыӊ-балгаттары каът-бедик, кажаа-хораа, херим-хаалгазы каас-чараш кылдыр тууйбу-биле кылган амыдырап олура-ла, анаа черле турбастар. Бирээни үүгеткен турарлар. Оларныӊ чанынга кижи черле сагыш тайбыӊ олуруп шыдавастар. Омак Чечняже чоруур мурнунда авазы, ачазы суглар биле кылган чугаазын сактып келген. Ол хун Омак авазы биле ачазы ийилээ олурда кээп дыӊнаткан: контракт биле Чечня чоруурум ол-дур - деп. Авазы ынаксавас болган: «Дайын болуп турар чер дээрил! Ынаар барып канчаар сен, оглум. Акшаны бис бо, ачаӊ биле ажылдап аар аргалыг-ла болгай бис. Силерни черле бут кырынга тургузуп шыдаптар бис. Ачазы чүү-даа ыытаваан. Омак авазынга тайылбырлаарын кызыткан: «Хамык ужур акшазында эвес аан, авай! Эр кижи тѳрээн чер-чуртун черле камгалаар хүлээлгелиг болгай. Мен хире эштерим ында берге байдалда турда, мен, ёзулуг дайылдажып болгу дег кижи, мында сагыш амыр олурарымга таарышпас диин. Бүгү назынымда бодумну ол дээш белеткеп чораан мен. Силер база мени ынчаар ѳѳредип чордуӊар!» - дээш, Омак ачазынче кѳрген. Ачазы ам харын оглунуӊ ёзулуг эр сѳстеринге хыы ханып, кадайынче: «Чаа, авазы! Кажан эр улус улуг ажыл-херек чугаалажып турда, херээжен кижи киришпес чоор, - деп, Омактын авазынга шыӊгыы чугаалааш, оон оглунга, - орук-суур менди-чаагай чорааш кел, оглум. Чолдуг бол!» - дээн.
Арга-арыг, тайга-таскыл чер чуртуг болгаш ындыг бе, Омак агаарныӊ тускай чыттыг апарганын улуг аӊ дег чыт хап, мага-боду серт кынны берген. Арганыӊ ѳске ужунче шѳйлүп чоруткан кезек кокпаны одураарты кѳрүп, кичээнгейлии дам барган. Шышпыӊ-даа бол дүвүрээзин сиӊген дег агаарда билдирер-билдирбес дааш үнген ышкаш болган. Бир-ле черде будуктуӊ оожум дызырт дээнин Омак дыӊнап каан. «Аха! Ам-на келгеннери ол дур боларныӊ! Аглаткан бѳрүлер дег, девидеп, бисти бир кедег бажынга мурнаптар - деп бодап турарлар шээй. Магалыын боларныӊ. Омактыӊ мага-боду ирбис дег кирижелип, бүгү-боду сезиглени берген. Элээн, таакпы тыртым, үе хире болганда, оожум баскан кылаштыӊ даажын тодаргай дыӊнап кааш, Омак ам боозун белеткей уннап, сегиржип алыр апарза, ол-бо чуукталыр хире черлерни черзилей кѳрүп, мурнунга каш гранатазын чыскаай салгаш, хол-биле сегиржип алыр апарза дээш, шериг бижээн идик хончузунче эптей суп, шыӊгыы белеткенип эгелээн. Аткаарлаар - деп бодал бажынга кирзе-даа, аныяк эр ону сывыртап чорудупкан: «Эштеринче аткаарлаарга хей. Четтикпейин баар, оон ам оларныӊ чанынче дайызынарны эдертип апаарга, олары девидээн аайы-биле чазыптып болур. Ооӊ орнунга бо кокайларны маӊаа уткуп ап, дорт сегиржип албышаан, боо даажы-биле эштерин база сагындырып четтигиптер. «Анаа-анаа! Мен бо чыдыг чүвелерге тыва кижи - деп чүвени кѳргүзү берейин. Чүргүй-оол, Кечил-оол акыларым адын сыкпаайын. Ачазыныӊ оглу шыдаар! Бүгү арткан назынында сактып алзыннар!» Омак боозунуӊ туранын ѳттүр, дайызынныӊ келир уунче шыгаай туткаш, манааш чыдыпкан. Часкы даӊ хаязы соок чывары биле чыткан дайынчыны хайыра чок хаара берген, ынчалза-даа сегиржип алыышкынга белен тыва ээр ону-даа хереке албаан.
Омактыӊ эштери дайынчылар ол үеде удуп чытканнар. Отделение командири аныяк оол, дайынчыларын чаа-ла тургузуп, белеткээр сагыштыг олурган. Хенертен үнген боо даажынга чүгле аныяк командир эвес, а удуп чыткан оолдар шупту серт кыннып, тура халчып келгеннер. Чеже-даа тускай белеткелдиг болза, бо, назын халыынындан чаа-ла үнүп чоруур аныяк эрлер, чүүден чүү тур? - деп, чүвениӊ ужурун сайгарарынга кезек саадаш дээннер. Командири бир дугаар дужаалды бериптерге, ам шалыпкын шимченип үнгеннер.. Командири кыска-кыска: «Ийи кижи Омактыӊ талазынче, артканнары долгандыр камгалал шугумун шинчилээр, а радист мээӊ чанымче. Дужаалды күүседииринге база кезек үе эрткен. Ша чедирбээнде, Омактын талазынче чоруткан ийи кижи дораан бо ээп кээп, тодаргай илеткээннер: Он хире дайызын кедеп кел чыдырда рядовой Омак уткуп ап, тулчуушкунну кылган хире. Бис шупту уткуштур үнүпсүвүссе, кѳӊгүс анаа байдал..» - деп илеткелди кылгаш, ол оолдарнын бирээзи шуут алгырыпкан: «Эш командир! Дүрген бараалыӊарам, Омак ында чааскаан-дыр. Хѳй эвес санныг дайызыннарны бис черле анаа диин бис!» Командир тарадыр салган улузундан база илеткел негээн. Оӊ-солагай талада дайынчылар база илеткээннер: «Мында байдал арыг!», «Солагай талакы байдал арыг!» Дайынчылар ам дистиништир Омакка дуза кадары-биле шимчеп үнүпкеннер.
Омак бирде солагай, бирде оӊ талазынче эде чыдып, боолаарын уланчылап чыткан. Сегиржип алыышкын эгелээнден бээр чаа-ла беш хире минут эрткен, ынчалза-даа чаштынып чыткан дѳӊүнүӊ довураанче азы артыы талазында теректиӊ будуу хевирлиг чүвелерге дээп турар октарныӊ даажы Омактын кырынче чоокшулап кел-ле чытканын октарнын агаарда ырланып эрткен салгынындан оол билип чыткан. «Дайызынныӊ шыгаашкынныг адыышкыны шын шинчи кирип кел чыдар! - деп, Омак иштинде бодаза-даа, - аткаарлап черле болбас, боларны эттирер болзумза, артымда кел чыдар эрлерге кедег кылып болурлар. Бо оолдар келгижеге чедир туттунар апаар, ынчан ам боларны ап болур...» Омак ам сѳѳлгү магазинин солуй суккаш, шыгаап эгелээн.. Чеже-даа далажып турза, оожум үндүр тынгаш, мурнунда ырак эвесте, ол-бо талазынче чыда дүжүп, олче автоматтарынның одун кызаӊнадыр боолап халчып кел чыткан бѳлүк кижилерниӊ бирээзин кончуг таптыг шыгаагаш, мажыыны базарга-ла, ол кара-кара кижилер бирээлеп, ийилеп хорап чоруп олурганнар.
Омактыӊ эштери оваарымчалыг-даа бол шалыпкын келгеннер, Олар сѳѳлгү дѳӊнү ажыр бараадап, болуп турар тулчуушкуннуӊ тѳнчүзүн кѳрүп четтигипкеннер. Кажан отделение чоокшулап кээп, эжинге дузалажып кириптеринге дап апарганда, террористерниӊ: «аткылашкаш шыдавас-тыр бис», - деп билгеш, шыжыкканындан камнап чораан РПГ-зи биле аткан гранатазыныӊ дүжүп бербейин чыткан Омактыӊ чанынга, ырак эвеске, чазылганын оолдар кѳрүп кааннар. Бистиӊ оолдар шупту алгыржыпкаш, ана дайызынныӊ кырынга-ла барганнар. Бижектешкен дег кыска аткылажыышкын дам хѳрлээлээн. Дйызыннар ам ажыы-биле дезипкеннер. Омактыӊ отделение оолары террористерни ийи-уш баалык хире черге сүргеннер. Арткан дайызыннар четтирер хире эвес болганнар. Дайынчылар дедир ээп кээп, балыглаткан эжиниӊ чанынга катап келгеннер. Омак боозун так тудуп алган, карактары ажык хевээр, дайызынныӊ дескен уунче кѳрүп алган чыдар болган. Чазылган РПГ-нин бузундулары дидим дайынчыга дээпкен, ынчалза-даа ол ам-даа шыдаар мен! - дээнзиг бурунгаар чүткүп алган чыдар хевээр болган. Маадырнын чурээ сокпайын барган.
Кажан батальон вертушказы ужуп келгенде, дайынчылар ѳлүрткен дайызыннарныӊ ок-чепсээн чыып чүдүрүпкенде, эштери оолдар Омакты вертолётче киирер дээш, холунда боозун адырып чадап кааннар. Оолдарны бирээзи: «Дириг тургаш, ургулчу тыва кижи мен, хурежир мен - дээр ийик, шынап-ла дыка шыырак. Ам ооӊ холун кым адырып шыдаар боор, - деп, хүлүмзүрүг-чоргаарал сиӊген үнү сириӊейнип чугааланган. Шериглер далашкаш Омакты боозу биле катай вертолетче киире бергеннер. Чүвени канчап билир, далажыр херек, даӊ хаязы мында дүвүрээзинниг болгай.
Сагыш-сеткил ундаратпас маадырлар ада-чурту,
Амы-тынын харамнанмайын камгалай бээр чоргааранчыг.
Сактыышкынга шак-ла ындыг адаларны, акыларны
Арыг-шынчы камнап аарын чурээм менээ дагзып чору.
Дайзын келзе дадай дивес ада оглу алдар-аттыг,
Аал-оран, тайга-танды карактай бээр бузурелдиг.
Арат-чонга хайырлапкан дидим-эрес базымнарын
Дириг чорааш утпайн чор - деп чурээм менээ чагып чору.
Торутунге хунунер-биле, Омак!
Чечен чугаа.
Бичей Омак 1991 чылдың декабрь 25-те төтүттүнген. Show more
Ол шеригге Россиянын Иштики херектер министерствозунун
шериинин спецназ отрядтың разведовательно-десантный
бөлүүнүң снайпери болуп хүлээлгезин эртирип турган.
2014 ч май 24-те караул үезинде боевиктер -биле
боолашкан үезинде амы-тынындан чарылган.
Маадырга кезээ монгеде алдар!
Дээрниӊ соо чѳѳн-чүктен агарып чоруп олурган. «Бо черниӊ агаар-бйдузу Тывадан ылгалбас, даглыг чер болгаш ындыг ирги бе? Эх! Тыва чуртум, чоок улузум канчап-ла турлар иргилер?» - деп Омак бодап чыткан. Омак дээрге Хѳнделеӊ оглу, Россияның Иштики херектер министерствозунуң иштики шерииниң тускай сорулгалыг разведка-десанты бөлүүнун дайынчызы, снайпери. Омактың сес кижи кежигүүннүг бөлүүн Чечен Республиканың Урус-Мартан районунда Рошни-Чу суурунче террористерниң хенертен халдап келген бөлүүн узуткаары-биле чоруур кылдыр дужааган турган. Омак Эресович бөлүү-биле террористерни истеп-сүрүп, соондан ызыртыр келгеннер, ынчалза-даа дүн дүшкенин барымдаалааш, эртенги хүннү манап алыр дээш доктааганнар. Эштери удуп-дыштанып, дүн чарып чыдып алырга, Омак дүнеки кедегни харыылаар кылдыр артып калган. Хондур карак шиммейин эштерин кадарып хонган аныяк эр, даң хаязында чааскаан чыдып алган, дайызыннарнын талазындан шимчээшкин болур болбазын кичээнгейлиг хайгаарап, ѳг-бүлезин, тѳрээн чуртун сактып чыдары бо. «Тѳрээн чуртумнуӊ чараш делгемнерин, кадыр дагларын кажан кѳѳр аас-кежиктиг ирги мен? Ак, Алаш бажы тергиин чараш оран чүве ийин! Ачамны эдерип, тайга бажынга чажымдан-на чоруп эглээш, кайгамчык чуртумга ынакшый берген ийик мен. Кижи чуртунга ынакшывас чүве болза кижи болуру-даа чѳгенчиг-ле боор, эрлер! Харын-даа ындыг адалыг, харын-даа ындыг чуртуг болган мен. Ѳршээ-ѳршээ!» - деп, Омак иштинде бодап чыткан. Карак чедер шаа-биле дайызыннарныӊ дезип кирген кашпалынның уунче шинчилей кѳрбүшаан, ол улаштыр бодаан: «Кады чоруур эштерим-не таптыг дыштанып алза, бо кончуг чыдыг террористер кай баарыл болар. Чер чырыыры билек, ызыртыр соондан четкеш, калчаа бѳрулер дег кылдыр узуткап каар бис! Чазыг кылып, азып-тенээш, хартаачыларынга кѳгүттүргеннерин харын дириге тудуп ап, чогуур черинге чедирер-ле ыйнаан. Кеземчени чүктеп эрткеш, катап анаа, тайбыӊ чурталгаже кире бээр чадавастар...» Даӊ бажы шара хире апарып чорда, кедергей сооп келген. Омак уйгузу муӊгаранчыг шавар халдаашкын кылырга, оозунга алыспайын, сергелеӊнеп: «Чоок! Эштерим кончуг! Оларныӊ амы-тыны мээӊ холумда, мээӊ кайы хире шынчы болурумдан оларныӊ айыыл чок чоруу хамааржыр» - деп бодавышаан, бажын силгип, эскерер-эскертинмес ыракта арга иштинниӊ шыргайынче чылбыртып кирген кокпа оруктан кичээнгей салбайын чыткан. «Ам харын элээн ырадыр кѳстүп эгеледи аа! Экизин, ам болар мээӊ чанымдан бүдүү эрте бээри болдунмас! - деп, Омак иштинде ѳѳрүп чыткан. - Хүлээнген даалгазын-на күүседип алза, артканы чер-ле чүүлдүг болур боор оӊ». Чажындан тура-ла черле ынчаар ѳѳренип калган, улуска экини кылыр дээш, хүлээнгенин кызып чыткаш, албан күүседир. Аргажок чаш тургаш-ла ачазы: «Инектериӊ кѳѳр сен, оглум! Ѳзүп келген кижи эвээш-биче-даа бол, ѳг-бүлезин карактаар чоор, камгалаар», - дээрге, кудумчуга ойнап турган боду, эштерин безин каапкаш инектерин карактап халып чоруптарга, оон кудумчу оолдары кайгап турганнар. Ол хире солун оюнну канчап каар боор! - дээш. Даӊ агарып кел-ле чыткан. Чогум шимээн чок, ынчалза-даа бо черлерде даӊ хаязы дүвүренчиг. Элдеп улус бо, чеченнер. Калбак-делгем, арыг-силиг, асфальтылап каан, бажыӊ-балгаттары каът-бедик, кажаа-хораа, херим-хаалгазы каас-чараш кылдыр тууйбу-биле кылган амыдырап олура-ла, анаа черле турбастар. Бирээни үүгеткен турарлар. Оларныӊ чанынга кижи черле сагыш тайбыӊ олуруп шыдавастар. Омак Чечняже чоруур мурнунда авазы, ачазы суглар биле кылган чугаазын сактып келген. Ол хун Омак авазы биле ачазы ийилээ олурда кээп дыӊнаткан: контракт биле Чечня чоруурум ол-дур - деп. Авазы ынаксавас болган: «Дайын болуп турар чер дээрил! Ынаар барып канчаар сен, оглум. Акшаны бис бо, ачаӊ биле ажылдап аар аргалыг-ла болгай бис. Силерни черле бут кырынга тургузуп шыдаптар бис. Ачазы чүү-даа ыытаваан. Омак авазынга тайылбырлаарын кызыткан: «Хамык ужур акшазында эвес аан, авай! Эр кижи тѳрээн чер-чуртун черле камгалаар хүлээлгелиг болгай. Мен хире эштерим ында берге байдалда турда, мен, ёзулуг дайылдажып болгу дег кижи, мында сагыш амыр олурарымга таарышпас диин. Бүгү назынымда бодумну ол дээш белеткеп чораан мен. Силер база мени ынчаар ѳѳредип чордуӊар!» - дээш, Омак ачазынче кѳрген. Ачазы ам харын оглунуӊ ёзулуг эр сѳстеринге хыы ханып, кадайынче: «Чаа, авазы! Кажан эр улус улуг ажыл-херек чугаалажып турда, херээжен кижи киришпес чоор, - деп, Омактын авазынга шыӊгыы чугаалааш, оон оглунга, - орук-суур менди-чаагай чорааш кел, оглум. Чолдуг бол!» - дээн.
Арга-арыг, тайга-таскыл чер чуртуг болгаш ындыг бе, Омак агаарныӊ тускай чыттыг апарганын улуг аӊ дег чыт хап, мага-боду серт кынны берген. Арганыӊ ѳске ужунче шѳйлүп чоруткан кезек кокпаны одураарты кѳрүп, кичээнгейлии дам барган. Шышпыӊ-даа бол дүвүрээзин сиӊген дег агаарда билдирер-билдирбес дааш үнген ышкаш болган. Бир-ле черде будуктуӊ оожум дызырт дээнин Омак дыӊнап каан. «Аха! Ам-на келгеннери ол дур боларныӊ! Аглаткан бѳрүлер дег, девидеп, бисти бир кедег бажынга мурнаптар - деп бодап турарлар шээй. Магалыын боларныӊ. Омактыӊ мага-боду ирбис дег кирижелип, бүгү-боду сезиглени берген. Элээн, таакпы тыртым, үе хире болганда, оожум баскан кылаштыӊ даажын тодаргай дыӊнап кааш, Омак ам боозун белеткей уннап, сегиржип алыр апарза, ол-бо чуукталыр хире черлерни черзилей кѳрүп, мурнунга каш гранатазын чыскаай салгаш, хол-биле сегиржип алыр апарза дээш, шериг бижээн идик хончузунче эптей суп, шыӊгыы белеткенип эгелээн. Аткаарлаар - деп бодал бажынга кирзе-даа, аныяк эр ону сывыртап чорудупкан: «Эштеринче аткаарлаарга хей. Четтикпейин баар, оон ам оларныӊ чанынче дайызынарны эдертип апаарга, олары девидээн аайы-биле чазыптып болур. Ооӊ орнунга бо кокайларны маӊаа уткуп ап, дорт сегиржип албышаан, боо даажы-биле эштерин база сагындырып четтигиптер. «Анаа-анаа! Мен бо чыдыг чүвелерге тыва кижи - деп чүвени кѳргүзү берейин. Чүргүй-оол, Кечил-оол акыларым адын сыкпаайын. Ачазыныӊ оглу шыдаар! Бүгү арткан назынында сактып алзыннар!» Омак боозунуӊ туранын ѳттүр, дайызынныӊ келир уунче шыгаай туткаш, манааш чыдыпкан. Часкы даӊ хаязы соок чывары биле чыткан дайынчыны хайыра чок хаара берген, ынчалза-даа сегиржип алыышкынга белен тыва ээр ону-даа хереке албаан.
Омактыӊ эштери дайынчылар ол үеде удуп чытканнар. Отделение командири аныяк оол, дайынчыларын чаа-ла тургузуп, белеткээр сагыштыг олурган. Хенертен үнген боо даажынга чүгле аныяк командир эвес, а удуп чыткан оолдар шупту серт кыннып, тура халчып келгеннер. Чеже-даа тускай белеткелдиг болза, бо, назын халыынындан чаа-ла үнүп чоруур аныяк эрлер, чүүден чүү тур? - деп, чүвениӊ ужурун сайгарарынга кезек саадаш дээннер. Командири бир дугаар дужаалды бериптерге, ам шалыпкын шимченип үнгеннер.. Командири кыска-кыска: «Ийи кижи Омактыӊ талазынче, артканнары долгандыр камгалал шугумун шинчилээр, а радист мээӊ чанымче. Дужаалды күүседииринге база кезек үе эрткен. Ша чедирбээнде, Омактын талазынче чоруткан ийи кижи дораан бо ээп кээп, тодаргай илеткээннер: Он хире дайызын кедеп кел чыдырда рядовой Омак уткуп ап, тулчуушкунну кылган хире. Бис шупту уткуштур үнүпсүвүссе, кѳӊгүс анаа байдал..» - деп илеткелди кылгаш, ол оолдарнын бирээзи шуут алгырыпкан: «Эш командир! Дүрген бараалыӊарам, Омак ында чааскаан-дыр. Хѳй эвес санныг дайызыннарны бис черле анаа диин бис!» Командир тарадыр салган улузундан база илеткел негээн. Оӊ-солагай талада дайынчылар база илеткээннер: «Мында байдал арыг!», «Солагай талакы байдал арыг!» Дайынчылар ам дистиништир Омакка дуза кадары-биле шимчеп үнүпкеннер.
Омак бирде солагай, бирде оӊ талазынче эде чыдып, боолаарын уланчылап чыткан. Сегиржип алыышкын эгелээнден бээр чаа-ла беш хире минут эрткен, ынчалза-даа чаштынып чыткан дѳӊүнүӊ довураанче азы артыы талазында теректиӊ будуу хевирлиг чүвелерге дээп турар октарныӊ даажы Омактын кырынче чоокшулап кел-ле чытканын октарнын агаарда ырланып эрткен салгынындан оол билип чыткан. «Дайызынныӊ шыгаашкынныг адыышкыны шын шинчи кирип кел чыдар! - деп, Омак иштинде бодаза-даа, - аткаарлап черле болбас, боларны эттирер болзумза, артымда кел чыдар эрлерге кедег кылып болурлар. Бо оолдар келгижеге чедир туттунар апаар, ынчан ам боларны ап болур...» Омак ам сѳѳлгү магазинин солуй суккаш, шыгаап эгелээн.. Чеже-даа далажып турза, оожум үндүр тынгаш, мурнунда ырак эвесте, ол-бо талазынче чыда дүжүп, олче автоматтарынның одун кызаӊнадыр боолап халчып кел чыткан бѳлүк кижилерниӊ бирээзин кончуг таптыг шыгаагаш, мажыыны базарга-ла, ол кара-кара кижилер бирээлеп, ийилеп хорап чоруп олурганнар.
Омактыӊ эштери оваарымчалыг-даа бол шалыпкын келгеннер, Олар сѳѳлгү дѳӊнү ажыр бараадап, болуп турар тулчуушкуннуӊ тѳнчүзүн кѳрүп четтигипкеннер. Кажан отделение чоокшулап кээп, эжинге дузалажып кириптеринге дап апарганда, террористерниӊ: «аткылашкаш шыдавас-тыр бис», - деп билгеш, шыжыкканындан камнап чораан РПГ-зи биле аткан гранатазыныӊ дүжүп бербейин чыткан Омактыӊ чанынга, ырак эвеске, чазылганын оолдар кѳрүп кааннар. Бистиӊ оолдар шупту алгыржыпкаш, ана дайызынныӊ кырынга-ла барганнар. Бижектешкен дег кыска аткылажыышкын дам хѳрлээлээн. Дйызыннар ам ажыы-биле дезипкеннер. Омактыӊ отделение оолары террористерни ийи-уш баалык хире черге сүргеннер. Арткан дайызыннар четтирер хире эвес болганнар. Дайынчылар дедир ээп кээп, балыглаткан эжиниӊ чанынга катап келгеннер. Омак боозун так тудуп алган, карактары ажык хевээр, дайызынныӊ дескен уунче кѳрүп алган чыдар болган. Чазылган РПГ-нин бузундулары дидим дайынчыга дээпкен, ынчалза-даа ол ам-даа шыдаар мен! - дээнзиг бурунгаар чүткүп алган чыдар хевээр болган. Маадырнын чурээ сокпайын барган.
Кажан батальон вертушказы ужуп келгенде, дайынчылар ѳлүрткен дайызыннарныӊ ок-чепсээн чыып чүдүрүпкенде, эштери оолдар Омакты вертолётче киирер дээш, холунда боозун адырып чадап кааннар. Оолдарны бирээзи: «Дириг тургаш, ургулчу тыва кижи мен, хурежир мен - дээр ийик, шынап-ла дыка шыырак. Ам ооӊ холун кым адырып шыдаар боор, - деп, хүлүмзүрүг-чоргаарал сиӊген үнү сириӊейнип чугааланган. Шериглер далашкаш Омакты боозу биле катай вертолетче киире бергеннер. Чүвени канчап билир, далажыр херек, даӊ хаязы мында дүвүрээзинниг болгай.
Сагыш-сеткил ундаратпас маадырлар ада-чурту,
Амы-тынын харамнанмайын камгалай бээр чоргааранчыг.
Сактыышкынга шак-ла ындыг адаларны, акыларны
Арыг-шынчы камнап аарын чурээм менээ дагзып чору.
Дайзын келзе дадай дивес ада оглу алдар-аттыг,
Аал-оран, тайга-танды карактай бээр бузурелдиг.
Арат-чонга хайырлапкан дидим-эрес базымнарын
Дириг чорааш утпайн чор - деп чурээм менээ чагып чору.
Торутунге хунунер-биле, Омак!
